در طرز ایجاد کرد آن ها، معمولا در حیطه جابجایی مسجد سجاد مشهد مکعب اساس به قاعدة مدور سقف ، حجمی با قاعده هشت ضلعی پیدا میکنند. اصراری که معماران سابق در اثبات نگاه داشتن صورت مربع شالوده و دایره گنبد در اکثری از بناها داشته اند و تلاشهای فراوانی که در تبدیل این دو به یکدیگر اجرا داده اند و اهمیتی که درین بخش گنبدخانه ، ناحیه تبدیل مربع محور به دایره، حس میشود بعضا از پژوهشگران را بر آن داشته که برای این تبدیل اهمیتی نمادین قایل شوند.
اینان در ثابت حیث خویش متن ها دیرین را به کمک گرفته اند ؛ به دلیل آن که از برخی از این متن ها می قدرت فیض گرفت که دایره ، افضل گونه های ، تمثیل آسمانها و افلای و همین طور رزرو مسجد سجاد مشهد کمال و بساطت و ازلیت و ابدیت آن ها و سر زیبایی رفیعتر میباشد ؛ و مربع تشان زمین و فقیه کون و خرابی سر موادتشکیل دهنده اربعه و تمثیل دنیای خاکی و چرک آلود و از هیمن جا راز تبدیل مربع به دایره معنایی عمیق می‌یابد.
این تبدیل در حقیقیت راز دگرگونی و گرانقدر تلقی گشته میباشد ؛ عروجی از دنیای خاک به افلای و از ملک به ملکوت از آنچه فانی و بدون‌نور و تغییرپذیر میباشد به آنچه باقی و اثبات و دور از تحول و پر‌نور و رخشنده میباشد.
حکمت وجودی گنبد آدرس مسجد سجاد مشهد مسجد چیست؟
گنبد مسجد در معماری اسلامی، معنایی از مقصود و مقام وصال به غرض را دارااست. معماران برای پیاده سازی گنبد و گلدسته که یکی‌از وسیع ترین راز پردازی ها در مساجد میباشد، رموز و دلایل خاصی را مطرح کرده اند؛ برخی میگویند که گنبد مسجد مانند: سرانسان میباشد و دو گلدسته، مانند دو دست که به موقعیت التجا و التماس و خواهش در کنار راز، رو به عرش و رو به ذات اقدس الهی بلند گردیده است؛ مانند هر کس دست هایش را در جلوی راز و شکل، حتی از راز شماره تلفن مسجد سجاد مشهد فراتر برده میباشد و دعا می نماید.
امامزاده علی اکبر آرادان